Enkele conclusies

Centraal Azië is een boeiend gebied, dat nog weinig bekend is bij (Nederlandse) toeristen. Het is een reusachtig gebied: je onderschat gauw de afstanden. Het gebied dat ik doorkruiste meet bijna 2200 km; aan het eind was ik 5500 km van huis. Die afstanden kun je wel overbruggen met (goedkope) vluchten, maar dan zie je weer weinig. Maar aan steppen is sowieso weinig te zien.
Mijn keuze was om (vanaf mijn aankomst in het westen van Kazachstan) zo veel mogelijk met de trein te doen, maar ik weet niet of ik dat onvoorwaardelijk zou aanbevelen. De treinen rijden langzaam (80 km/u maximaal) en zijn niet erg comfortabel. Je ziet schilderachtige lokale types in de trein, maar vrijwel niemand spreekt Engels. Een diepgaand gesprek voeren via Google translate is doodvermoeiend. Vergeet niet om tevoren offline woordenboeken te downloaden, want in de steppe heb je geen bereik. Download met name Russisch-Engels - meer toepasselijke woordenboeken zijn niet offline beschikbaar. Er is wel een eetwagen maar die heeft maar een of twee gerechten, soep en het Oezbeekse nationale gerecht “plov”. Best eetbaar als je maar lang genoeg onderweg bent.
De splinternieuwe hogesnelheidstrein van Samarkand naar Tasjkent in Oezbekistan is dan een bijna bizar contrast.
Een veelgebruikt vervoermiddel is ook de “shared taxi”. Die kost bijna niets, maar het toeristische plezier kan er wel bij inschieten als je honderden kilometers dij aan dij op een achterbank zit met drie personen.
Kazachstan is reusachtig: bijna vier keer zo groot als Texas, volgens het CIA World Factbook. Het is groter dan alle andere centraal-Aziatische landen bij elkaar, bijna drie miljoen km2. En dit land is tamelijk leeg. Ik bezocht enkele best aangename steden, maar meer omdat dit handig was voor de route.
Oezbekistan bezoek je vooral voor de schitterende UNESCO steden: Chiva, Buchara en Samarkand, Dat maakt het land in zekere zin overzichtelijk.
Kirgizië bezoek je voor het landschap. Dat verlangt meer voorbereiding, en eigenlijk ook meer tijd. Landschappelijk schijnt Tadzjikistan nog mooier te zijn (met name de “Pamir Highway”) maar er heerst omrust in dat land. Het oostelijke deel is een min of meer onafhankelijk gebied, waar je je volgens het reisadvies van Buitenlandse Zaken maar beter niet kunt wagen. Je komt hier in de buurt van Afghanistan, met Afghaanse toestanden. Ook het om zijn landschap geroemde Ferghana dal in het noordoosten van Oezbekistan schijnt gevaarlijk te zijn, respectievelijk gevaarlijk geweest, want de etnische spanningen van weleer betekenen niet dat deze streek voor altijd onveilig blijft. In het algemeen is Buitenlandse Zaken uiterst voorzichtig met zijn reisadviezen. Fora op internet brengen nuances aan. Al overtuigde het me niet helemaal toen iemand antwoordde “ik haar overleefd!” toen ik vroeg of een bepaalde route veilig was.
Als overtuigd “flashpacker” zoek ik (op BOOKING.COM) naar hostels en B&Bs, en vrijwel altijd met heel goed resultaat (en niet alleen voor de prijs). De gastheren zijn allemaal uiterst gastvrij, en je treft daar mensen met wie je een liefhebberij deelt: avontuurlijk reizen, Dan is zo’n zakenhotel in Almatı minder leuk, al ontmoette ik daar een Tadzjiek die mij interessante informatie leverde (zie hiervoor).
Alles bijeen genomen kun je je afvragen of een stedenreis naar Oezbekistan wel goed te combineren is met een natuur-reis in Kirgizië. In laatstgenoemd land ontmoette ik een Tsjechisch paar dat zich tot dat land beperkt had, en een uitgebreide trek had gemaakt in de bergen.
En de kosten? Als je er eenmaal bent is het er uitgesproken goedkoop. Voor de meeste landen heb je geen visum meer nodig, maar wel voor Rusland, als je daar een tussenstop maakt (tenzij je op het vliegveld blijft), en voor Oezbekistan. Het viel me erg mee om een Russisch visum te krijgen. Omdat ik niet met een transit-visum kon volstaan had ik een “letter of invitation” nodig, maar die verkopen ze bij de aanvraag van een visum voordat je met je ogen hebt kunnen knipperen, voor € 30 (boven op de € 75 van het visum zelf).
Lastiger is het om een Oezbeeks visum te krijgen. Om ondoorgrondelijke redenen hebben bijv. Duitsers en Belgen geen uitnodiging nodig voor zo’n visum, maar Nederlanders wel. Het bedrijf “GlobalConnect” (.uz) in Samarkand (in Oezbekistan) was mij echter zeer behulpzaam zo’n uitnodiging te regelen (die wel ca. € 60 kost, inclusief de diensten van “GlobalConnect”).
Oezbekistan staat niet alleen bekend om zijn prachtige steden en gastvrije bevolking, maar ook door zijn hemeltergende bureaucratie. Het land werd tot zijn dood een jaar geleden bestuurd door de dictator Islom Karimov (nee, niet “Islam”), die het land al bestuurde toen het nog een Sovjetrepubliek was. Iedereen hield zijn hart vast voor de nieuwe leider, zijn vroegere rechterhand. Ik hoorde zelfs dat door hem de treinen niet meer op tijd reden, maar dat viel reuze mee, en nu hoor ik optimistische geluiden.
Zo kun je ook in Oezbekistan sinds kort als buitenlander een lokale SIM-kaart aanschaffen. Ik De hotels hebben meestal wel wifi, zij het dat dit in Oezbekistan altijd langzaam en niet altijd betrouwbaar is.
In Oezbekistan zijn er nog steeds maar weinig ATMs, maar je kunt nu wel gewoon bij de bank geld wisselen tegen een koers van 8000 soem per dollar, de vroegere zwarte koers (je wordt aangeraden dollars mee te nemen want euro’s willen ze niet – in tegenstelling tot een land als Iran). Verder hebben ze nu bankbiljetten van 10.000 en 50.000 soem, zodat je geen rugzak meer mee hoeft te nemen als je geld gaat wisselen, en ook niet meer een kwartier bezig bent het gewisselde geld na te tellen (voorheen was de grootste gangbare denominatie 5000 soem, nog geen euro) (toen ik de eerste keer wisselde in de trein kreeg ik prompt 100.000 soem te weinig maar toen ik eindelijk mijn geld geteld had ben ik snel de wisselaarster achterna gelopen die me zonder met de ogen te knipperen alsnog die “ton” gaf.)
Ja, je moet wel op je qui vive zijn. In Almatı liet ik het hotel een taxi regelen, en vergat een prijs af te spreken – zodat de chauffeur me het zesvoudige vroeg van de gangbare prijs. Na een e-mail aan het hotel kwam de chauffeur bij me terug en gaf me 2/3 van het betaalde bedrag terug. Waardoor ik nog het dubbele betaalde van de normale prijs, maar ja, dat was € 2,50 in plaats van € 1,25. In deze landen zijn taxi’s goedkoper dan bussen en trams in Nederland.